Το χαμόγελο και πώς να το αποκτήσετε

Στο ιδιοφυέστατο blog της, Hyperbole and a Half, η Allie Brosh, πλέον διάσημη από το meme "Do all the things!" περιγράφει ιστορίες από τη ζωή της. Η πιο πρόσφατη, ονόματι Adventures in Depression, περιγράφει μια περίοδο της ζωής της όπου ένιωθε άσχημα χωρίς κανένα λόγο. Δε θα σας πω τι έγινε στη συνέχεια, διαβάστε το. Θα εκπλαγείτε.

Σήμερα, λοιπόν, που λέτε, είχαν μαζευτεί πολλά στο κεφάλι μου από τις προηγούμενες μέρες. Εξεταστική, μικρές παρεξηγήσεις, χρονικές πιέσεις, απότομες αλλαγές καιρού, ανώμαλη διάθεση, δύο ποντίκια που μπήκαν σπίτι μου και μου έβγαλαν την ψυχή (το ένα αναγκάστηκα να του βγάλω εγώ την ψυχή, σνιφ. Ξέρω, είμαι καθίκι), όλα αυτά έγιναν ένα συννεφάκι που με ακολουθούσε όπου πήγαινα.

Σιγά-σιγά, όλα σκοτείνιαζαν. Το έχω ξαναπάθει πολλές φορές στο παρελθόν: όλα τα συστήματα του εγκεφάλου μου να σβήνουν και να πέφτω σε μία κατάσταση όπου το μυαλό μου ταράζεται, εμφανίζονται απαίσιες αναμνήσεις και πλασματικές στιγμές και καταλήγω να σβήνω όλα τα φώτα και να ξαπλώνω στο κρεβάτι. Ευτυχώς, πλέον δε μου συμβαίνει τόσο συχνά όσο παλιότερα, αλλά και πάλι, είναι δύσκολο να συνέλθω. Είναι ανθρώπινο, το ξέρω, συμβαίνει σε όλους. Γι' αυτό και δημοσίευσα την ιστορία της Allie πιο πάνω.

Στη σημερινή μου "πτώση", λοιπόν, είχα φτάσει στο σημείο να ταράζομαι ακόμη και με το μάθημα που δίνω αύριο στην εξεταστική. Γιατί μία από τις ασκήσεις, μια απ' αυτές που εξαιτίας τους κόβομαι στο μάθημα εδώ και τέσσερα χρόνια, δεν έβγαζε νόημα. Και περισσότερο με τάραζε το ότι παλιά ψιλοήξερα πώς να τη λύνω. Κι αυτό το "ψιλό" το ξεχνούσα συνεχώς.

Σήμερα το πρωί είδα ότι το ΑΤΜ σε μια τράπεζα ήταν υπό κατασκευή και είχαν βάλει μια πλαστική "γλώσσα" στην υποδοχή κάρτας ώστε να μην τη βάλεις και τη "φάει" το μηχάνημα. Έτσι, λοιπόν, το μυαλό μου είχε μια τέτοια "γλώσσα", η οποία δεν άφηνε την πιστωτική κάρτα του κόσμου γύρω μου (οικογένεια, φίλοι, μαθήματα κ.λπ.) να μπει στο σύστημά μου. Για λίγη ώρα δε μιλούσα σε κανέναν, είχα κλείσει όλα τα φώτα και βούλιαξα. Αλλά μετά άναψα το πορτατίφ, για να μην τα χάσω. Το έχω πάθει στο παρελθόν. Αυτή η πιστωτική κάρτα βοηθάει στις συναλλαγές που απαιτεί ο κόσμος: αυτές της λογικής. Χωρίς αυτήν, βυθίζεσαι στην παράνοια. Όλοι σε ρωτάνε "γιατί είσαι έτσι" και σε υποχρεώνουν να χαμογελάς, ενώ εσύ δε μπορείς να τους εξηγήσεις τι τρέχει γιατί δε σου δίνουν καμία δικαιολογία.

Ενώ παιδευόμουν με τις σημειώσεις του μαθήματος, ξαφνικά, κάτι έγινε. Θυμήθηκα πώς λύνεται μία από τις ασκήσεις. Αυτό το τόσο δα συμβάν με γέμισε με ελπίδα. Η "γλώσσα" έφυγε και ένιωσα παράξενα ωραία. Είχα καιρό να "ανέβω" τόσο συναισθηματικά. Έτσι, έκανα ωραίες συζητήσεις με τη μητέρα μου στο τηλέφωνο και με φίλους στο ίντερνετ.

Οπότε, τι θέλω να πω με όλ' αυτά; Πώς αποκτάς το χαμόγελο σε στιγμές απελπισίας; Ακούς τους άλλους που σε κράζουν και σου λένε να χαμογελάς πάντα; Ε, λοιπόν, αυτό δε λειτούργησε για μένα. Οπότε, αυτό που έκανα ήταν απλώς να αφήσω το όποιο σκοτάδι στο μυαλό μου να περάσει. Αν το αφήσεις, αν απομονωθείς, αν σκεφτείς μόνο μαύρα, αν ανησυχήσεις για τα πιο τρελά, αδύνατα και παρανοϊκά πράγματα, άσ'τα να σε τρελάνουν. Αργά ή γρήγορα, θα σου έρθει η ανάγκη να βάλεις τα πράγματα στη σειρά και να βρεις τη λογική σου. Θα νιώσεις πολύ ισχυρότερος όταν ξαναβγείς από την εσωτερική σου άβυσσο και επιπλεύσεις στην επιφάνεια. Θα ανασάνεις όπως ποτέ άλλοτε.

Γι' αυτό, όταν ακούς πολλά "μη χαλιέσαι" και "μην αγχώνεσαι", κράτα μικρό θυμό προς τα λάθη σου. Έτσι, θα μάθεις απ' αυτά.

Βρώμικο αίμα

Το έχω ξαναπεί και, απ' ό,τι φαίνεται, θα συνεχίσω να το λέω για πολύ καιρό.

Είμαστε κολλημένοι. Ως λαός. Έχουμε μείνει στάσιμοι. Είμαστε τόσο πεισματάρηδες που αρνούμαστε να εξελιχθούμε.

Τα τραγικά γεγονότα θα σε χτυπάνε για πάντα, όσες φορές και να τα βιώσεις. Ακόμη κι αν λες ότι "έχεις συνηθίσει", πάλι νιώθεις ένα σφίξιμο στην καρδια όταν συμβεί κάτι που σε κάνει να χάνεις τις ελπίδες σου για τη ζωή.

"Slit your wrists", μου λέει ο Marilyn Manson καθώς γράφω αυτό το κείμενο και παράλληλα ψάχνω για άρθρα που μιλάνε για την αύξηση στα ποσοστά αυτοκτονίας στη χώρα μας. Η σύμπτωση μου προκαλεί ένα ρίγος στις 1:01 π.μ.

Έχουμε φτάσει στο σημείο να βλέπουμε τον αυτοπροκαλούμενο θάνατο ως κάτι το αξιοπρεπές. Πιο αξιοπρεπές από τη ζωή στην Ελλάδα. Γιατί αυτή η χώρα μας ντρόπιασε; Γιατί προτιμάμε ν' αποδημήσουμε εις Κύριον από το να χαρούμε τις αρετές του τόπου μας; Γιατί δεν είμαστε υπερήφανοι για τη γεν...

Δε με παίρνει να γράψω "η γενέτειρα του πολιτισμού". Συνεχώς κράζουμε ότι εμείς δημιουργήσαμε τα γράμματα και τις τέχνες. Μήπως αυτός είναι ο λόγος που πλέον ντρεπόμαστε για τον εαυτό μας; Λέμε σε όλους τους άλλους λαούς ότι σε μας χρωστάνε τα πάντα, ότι εμείς είμαστε ο υπερ-λαός που όλοι θα έπρεπε να προσκυνάνε. Φταίνε μετά εκείνοι που δε θέλουν να μας βοηθήσουν, όταν βρισκόμαστε σε ένα τέλμα; Πώς περιμένεις να σε βοηθήσει κάποιος που φτύνεις διαρκώς στο πρόσωπο; Εάν η Ελλάδα ήταν παιδί στο σχολείο, θα ήταν εκείνο που συνεχώς βρίζει και χτυπάει τους συμμαθητές του και μετά κλαίει γιατί κανείς "δεν το παίζει". Με αυτή τη συμπεριφορά, μόνο ως "αξιοπρεπείς" δεν θα έπρεπε να χαρακτηρίζουμε τους εαυτούς μας.

Και δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται τη βοήθειά μας. Άνθρωποι από χώρες οι οποίες επίσης βρίσκονται σε ένα τέλμα. Και έρχονται εδώ για να βρουν μια καλύτερη ζωή, αυτήν που εμείς οι ίδιοι λαχταράμε όταν ξενιτευόμαστε. Κι όμως, τους φτύνουμε. Τους θεωρούμε άπλυτους. Η βρωμιά τους στιγματίζει την πεντακάθαρη, γαλανόλευκη σημαιάρα μας. Αυτό το τόσο αγνό έθνος, που δεν έφταιξε σε τίποτα και κανέναν, βλέπει τους απ' έξω και προσπαθεί να τους κρατήσει εκεί. Μην τυχόν και σπιλωθεί η παραμικρή λωρίδα. Εμείς είμαστε το φως, αυτοί το σκοτάδι, λέμε. Που είμαστε, λοιπόν, εμείς, οι προστάτες των γραμμάτων και της τέχνης; Πού είναι η κορώνα και το σκήπτρο μας; Γιατί δεν είμαστε στην κορφή, όπως μας αρμόζει; Η Ελλαδάρα, η υπερ-χώρα, στην οποία όλοι θα έπρεπε να...

Επαναλαμβάνομαι.

Μου είναι δύσκολο να δω τα πράγματα αντικειμενικά. Ο καθένας στηρίζει τις απόψεις του, τυλίγοντάς τες γύρω από ένα σωρό στοιχεία. Ο καθένας θέλει να είναι ο Σωστός και όλοι γύρω του να είναι μυρμήγκια που θα πατήσει με τις Σωστές του απόψεις. Είναι τρομαχτικό να περιβάλλεσαι από άτομα που θέλουν να σε πατήσουν. Όλοι υψώνουν τη φωνή τους, βάζουν φωτιά στα πληκτρολόγιά τους, γεμίζουν τους δρόμους, τις φυλλάδες, τα ερτζιανά, το χαζοκούτι, το εξυπνοδίκτυο, όλοι μ' ένα στόμα, μία φωνή, μα αμέτρητα πρόσωπα. Σου είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις τα άτομα που θα μπορείς να εμπιστευθείς.

Babble, babble, bitch, bitch, rebel, rebel, party, party, sex, sex, sex and don't forget the violence. Blah, blah, blah, got your lovey-dovey, sad-and-lonely, stick your stupid slogan in. Everybody sing along.

Εξακολουθούμε να κρατιόμαστε από μάταιες φράσεις όπως "καλό", "σωστό", "καθαρό". Είμαστε παγιδευμένοι σε μία συμπεριφορά. Ακούω φωνές που λένε ότι οι επαναστάτες κάνουν "κακό", ότι οι μετανάστες είναι "βρώμικοι", ότι το μόνο που μας χρειάζεται είναι μία "χούντα". Είμαστε, λοιπόν, τόσο τέλειοι που οι άλλοι φταίνε για ό,τι μας συμβαίνει. Σύμφωνοι, λοιπόν. Θα μπορούσα να ουρλιάζω κι εγώ. Να κυκλώσω κάποια πρόσωπα που θεωρώ πως έχουν καταστροφική συμπεριφορά και να πω "να, αυτοί φταίνε που πάει πίσω η χώρα". Θα γίνω, όμως, με αυτή μου την πράξη, καλύτερος απ' αυτούς;

Εντάξει, λοιπόν, νεοέλληνα. Σύμφωνα με τα λεγόμενά σου, η Ελλάδα είναι το καλύτερο έθνος και όλοι οι υπόλοιποι είναι μολυσμένα υποκείμενα. Αλλά, την επόμενη φορά που θα βρεις κάποιον άνθρωπο που "καταπατά" τη χώρα σου για να βγάλει τα προς το ζην και τον πλακώσεις στο ξύλο, καλώντας και τους φίλους σου για να τον τσακίσετε παρέα και να του δώσετε μια κλωτσιά για να τον στείλετε από κει που ήρθε, σκέψου:

Είσαι σίγουρος ότι αυτός είναι ο μολυσμένος;

Αξιοσημείωτοι αποθανόντες του 2011

Είχα νιώσει ένα περίεργο συναίσθημα το 2011.

Όταν απεβίωσε ο Θανάσης Βέγγος, δεν ένιωσα κάποια συγκίνηση. Στα γηρατειά του ήταν ο άνθρωπος. Είχε αφήσει ένα αξιοπρεπές έργο πίσω του, είχε βγει στη σύνταξη και τη ζωή του την έζησε. Έβλεπα πολλούς να στενοχωριούνται για το θάνατό του, λες και ήταν συγγενής τους. Σίγουρα, αν έχεις αγαπήσει έναν καλλιτέχνη, νιώθεις άσχημα όταν αφήνει αυτό τον κόσμο. Κι εγώ έβλεπα ταινίες του Βέγγου όταν ήμουν μικρός και μου άρεζαν. Αλλά όταν πέθανε, απλώς το θεώρησα ως κάτι που, αργά ή γρήγορα, θα συνέβαινε, για τους λόγους που προανέφερα.

Ωστόσο, ένιωσα άσχημα όταν, την ίδια χρονιά, πέθανε ο Jack Kevorkian.

Αμερικανός παθολόγος αρμενικής καταγωγής, ο Kevorkian αγωνίστηκε για το δικαίωμα της ευθανασίας σε άτομα που πάσχουν από νόσους τελικού σταδίου. Οδήγησε πάνω από 130 ασθενείς στο θάνατο. "Το να πεθαίνεις δεν είναι έγκλημα", έλεγε. Παρ' όλα αυτά, φυλακίστηκε για οκτώ χρόνια γι' αυτή του την πράξη. Θεωρούνταν δολοφόνος και τον αποκαλούσαν "Δόκτωρ Θάνατος". Φυλακίστηκε επειδή πολέμησε για το δικαίωμα του να έχεις τη ζωή σου στα χέρια σου και ν' αποφασίζεις εσύ για το εάν θα πεθάνεις ή όχι.

Ο Kevorkian πέθανε αφήνοντας πίσω του ένα ανολοκλήρωτο έργο. Η ευθανασία εξακολουθεί ν' απαγορεύεται σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών. Σε μία έποχή όπου έχουμε εξελιχθεί σε ασύλληπτα επίπεδα στον τομέα της επιστήμης και ερχόμαστε όλο και πιο κοντά στο ν' ανακαλύψουμε τα μυστικά του κόσμου, εξακολουθούμε να βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σε προκαταλήψεις που οι ίδιοι δημιουργήσαμε για να ελέγξουμε τους εαυτούς μας.

Στην αρχή, κάγχασα σε όσους έκλαψαν για το Βέγγο. Ένα από τα γνωρίσματα της προσωπικότητάς μου για τα οποία δεν είμαι ιδιαίτερα περήφανος είναι η επιδειξιομανία μου, που τροφοδοτείται από την επιθυμία μου να χλευάζω τους άλλους με το ν' αποδεικνύω την κατωτερότητά τους και τη διαρκή μου προσπάθεια να βρω τρόπους για να το πετύχω. Ευτυχώς, ποτέ δεν τα κατάφερα, οπότε οδηγούμουν σε ταπεινωτικές καταστάσεις, οι οποίες με βοήθησαν ν' αποκτήσω περισσότερο αυτοέλεγχο. Έτσι, κατόρθωσα να συγκρατηθώ και να δεχθώ τα συναισθήματα των άλλων, αντί να τους βγάλω γλώσσα επειδή ένιωσα περισσότερο άσχημα για έναν Αμερικανό γιατρό που οι περισσότεροι Έλληνες δεν έχουν ακουστά, παρά για έναν Έλληνα ηθοποιό που τον ξέρει σχεδόν όλη η Ελλάδα. Με άλλα λόγια, απέφυγα να γίνω hipster των συναισθημάτων ή της γνώσης. Αυτή η συμπεριφορά, το να σνομπάρεις τους άλλους επειδή δήθεν ξέρεις περισσότερα απ' αυτούς, σε καταστρέφει σιγά-σιγά, χωρίς να το καταλαβαίνεις.

Θα ήταν φρικτό να λέω πως ο Kevorkian ήταν πιο σημαντικός από τον Βέγγο. Ο Βέγγος ήταν καλλιτέχνης. Έδωσε στον κόσμο γέλιο. Έγινε διάσημος. Έκανε τους άλλους να τον αγαπήσουν. Και ο Kevorkian έκανε πολλά για τον άνθρωπο.

Όμως, μία σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ανδρών ήταν ότι ο Βέγγος αγαπήθηκε από τον κόσμο, ενώ ο Kevorkian μισήθηκε.

Σίγουρα, καταλαβαίνω γιατί ο χαμός ενός μεγάλου καλλιτέχνη σε κάνει να λυπάσαι. Δεν είναι, όμως, εξίσου τραγικό, το να χάνεται ένας επιστήμονας που πολέμησε για τα δικαιώματα των άλλων και να μην είναι τόσο γνωστός και αγαπητός από όλους όσο ένας ερμηνευτής; Κλαίμε διαρκώς για τραγουδιστές και ηθοποιούς, άντε και πολιτικούς. Τους κάνουμε αφιερώματα, μνημόσυνα, εκπομπές, ένα σωρό πράγματα. Τους επιστήμονες τους αναφέρουμε μια-δυο φορές και τέλος. Όχι ότι τον Kevorkian τον έγραψε όλος ο κόσμος στα παλιά του τα παπούτσια. Έχει γυριστεί και ταινία για τη ζωή του, ονόματι You Don't Know Jack, με τον Al Pacino στο ρόλο του Kevorkian. Σκοπεύω να τη δω κάποια στιγμή. Ο ίδιος ο Kevorkian την είδε και τη λάτρεψε. Τι στο καλό, πρέπει να είναι καλή!

Ένα άλλο συμβάν του 2011 που θα ήθελα ν' αναλύσω είναι ο θάνατος του Steve Jobs. Διάβασα πολλές αντιδράσεις για το πόση σημασία δόθηκε στο θάνατό του. "Στ' αρχίδια μου που πέθανε ο Jobs," έλεγαν, "εδώ εκατομμύρια παιδιά στην Αφρική πεθαίνουν και κανείς δεν κλαίει." Εδώ θα κάνω τη μπηχτή μου και θα πω κι όμως, τ' αρχίδια σου νοιάζονται περισσότερο για το θάνατο του Jobs απ' όσο νομίζεις. Ξέρεις πόσο έχει ευδοκιμήσει η τσόντα χάρη στα iMac; Πέραν αυτού, όσο τρομερά και να είναι τα όσα συμβαίνουν στις τριτοκοσμικές χώρες, έχω παρατηρήσει πως τα χρησιμοποιούμε συχνά ως δικαιολογία για ν' αποστομώσουμε τους πάντες, σαν να είναι το ένα και μοναδικό πράγμα για το οποίο θα έπρεπε να στενοχωριόμαστε. "Ξέμεινα από λεφτά." "Σκάσε, ρε. Εδώ τα παιδιά στην Αιθιοπία πεινάνε." Ναι, αλλά μπορούμε να κάνουμε κάτι για την Αιθιοπία στην κατάσταση που βρισκόμαστε; Μπορούμε να υποστηρίξουμε οικονομικά τις τριτοκοσμικές χώρες από τη στιγμή που δεν μπορούμε να υποστηρίξουμε τους εαυτούς μας;

Ο Steve Jobs έκανε κάποιες προσπάθειες για να το αλλάξει αυτό.

Ο Steve Wozniak, ένας από τους δημιουργούς των υπολογιστών Apple I και ΙΙ, ίδρυσε την Apple μαζί με τον Jobs και τον Ronald Wayne, αλλά ο Jobs έσωσε την Apple από την καταστροφή, μερικά χρόνια αφού την παράτησε. Και οι δύο Steve μετατράπηκαν σε είδωλα, αλλά ο Jobs απέκτησε τη μεγαλύτερη φήμη. Θεωρούνταν ένα άτομο που άλλαξε τον κόσμο προς το καλύτερο. Ακόμη κι αν θεωρείς πως έκανε ζημιά στον κόσμο, πως εγκλώβισε τα πιτσιρίκια στα iPod τους, πως έκανε την Apple μια εταιρεία του διαόλου που κατατρώει τα χρήματα των πάντων, πως εξαιτίας του τα iMac είναι για τα σκουπίδια, δεν παύεις να θεωρείς σημαντικό τον Jobs. Πιο σημαντικό από τα παιδιά στην Αιθιοπία; Όχι. Αλλά ούτε και λιγότερο.

Κάθε άνθρωπος σημαίνει διαφορετικά πράγματα για τον καθένα. Αλλά το να λες για το θάνατο οποιουδήποτε "στ' αρχίδια μου" δεν είναι απλώς αδιαφορία, είναι θράσος. Ναι, δεν συγκινήθηκα όταν πέθανε ο Βέγγος, αλλά ποτέ δεν σκέφτηκα "στ' αρχίδια μου". Εάν δε δώσουμε ίση αξία σε κάθε μορφή ζωής, από αυτή που μπορούμε να δώσουμε ως ανθρώπινα όντα, θα συνεχίσουμε να είμαστε εγκλωβισμένοι στα κουτιά στα οποία κλειστήκαμε. Για μένα, ο Βέγγος, ο Kevorkian, ο Jobs, είναι όλοι ένα και το αυτό. Είναι άνθρωποι, ανεξάρτητα από το πόσο μεγάλοι και τρανοί έγιναν από τον κόσμο κι εξελίχθηκαν σε είδωλα. Είναι τόσο άνθρωποι όσο τα παιδιά στην Αιθιοπία.

Το να δίνουμε την ίδια αξία σε όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, ηλικίας, σεξουαλικής ταυτότητας, είναι κάτι ουτοπικό για τους περισσότερους. "Γιατί να δώσω στον μαλάκα τον εκατομμυριούχο τον Jobs την ίδια αξία που θα έδινα στα άπορα παιδιά της Ρουάντα;" Εάν κρίνεις τους άλλους με βάση τα χρήματα που κατέχουν και θεωρείς τους εκατομμυριούχους καθίκια, δεν είσαι καλύτερος απ' αυτούς. Απλώς αποδεικνύεις ότι τα χρήματα έχουν περισσότερη σημασία από την ανθρώπινη φύση. Κι όσο συνεχίζουμε να γινόμαστε χρηματο-hipsters και βγάζουμε γλώσσες στους "λεφτάδες", ενώ από την άλλη λαχταράμε λιμουζίνες και βίλες, τόσο περισσότερο οδηγούμε τους εαυτούς μας στον αφανισμό. Και όλο το έργο του κάθε καλλιτέχνη, του κάθε ιατρού, του κάθε πρωτοπόρου εφευρέτη, θα καταλήξει στη λήθη.

Αυτό θέλουμε; Αν ναι, μπράβο μας. Καλά τα πάμε.